Mae cynghorau ar draws Cymru yn awyddus i benodi Lleygwyr i’w Pwyllgorau Llywodraethu ac Archwilio ar hyn o bryd.
Mae’r pwyllgorau statudol hyn yn rhan allweddol o fframwaith llywodraethu a rhaglen cefnogi gwelliant cynghorau. Diben y Pwyllgor Llywodraethu ac Archwilio yw cynnig sicrwydd annibynnol ynghylch digonolrwydd ac effeithiolrwydd y fframwaith rheoli risg, yr amgylchedd rheoli mewnol, asesu perfformiad, ymdrin â chwynion a chywirdeb y dulliau adrodd ariannol a’r prosesau llywodraethu. Drwy oruchwylio’r gwaith archwilio mewnol ac allanol, gwneir cyfraniad pwysig tuag at sicrhau bod trefniadau sicrwydd effeithiol yn eu lle.
Mae nifer o gynghorau yn ystyried defnyddio cyfarfodydd ar-lein ar gyfer eu Pwyllgorau Llywodraethu ac Archwilio wrth feddwl am y dyfodol. Bydd hyn yn ei gwneud yn haws i Leygwr gymryd rhan mewn Pwyllgorau Llywodraethu ac Archwilio.
Bydd y pwyllgorau’n cyfarfod sawl tro yn ystod y flwyddyn a bydd Lleygwyr (Aelodau Annibynnol) yn derbyn tâl ariannol.
Rhoddir taliadau yn unol â’r cyfraddau a bennir gan Banel Annibynnol Cymru ar Gydnabyddiaeth Ariannol, gweler yr adroddiad sydd ynghlwm yma (adran 9, tudalennau 30-31).
Mae lleygwr yn golygu nad yw'r person:
- Yn aelod nac yn swyddog mewn unrhyw cyngor,
- Ar unrhyw adeg yn y cyfnod o ddeuddeng mis yn gorffen ar ddyddiad y penodiad wedi bod yn aelod nac yn swyddog mewn unrhyw cyngor, nac
- Yn briod nac yn bartner sifil i aelod neu swyddog mewn unrhyw cyngor.
Yn ogystal â bodloni’r meini prawf hyn, bydd angen i ymgeiswyr addas fod yn anwleidyddol gyda dealltwriaeth ac ymroddiad i’r 7 Egwyddor o Fywyd Cyhoeddus (Egwyddorion Nolan) a gallu dangos y rhinweddau a’r priodoleddau canlynol:
- Diddordeb a gwybodaeth/profiad o reoli materion ariannol, risg a pherfformiad, archwilio, cysyniadau a safonau cyfrifeg, a’r drefn reoleiddio yng Nghymru;
- Meddwl gwrthrychol ac annibynnol gydag agwedd ddiduedd a’r gallu i fod yn gynnil;
- Cefnogi egwyddorion llywodraethu da a’u defnyddio'n ymarferol er mwyn cyflawni’r amcanion sefydliadol;
- Meddwl yn strategol gyda sgiliau cyfathrebu ardderchog;
- Gallu deall a phwyso a mesur tystiolaeth a herio gyda pharch.
Nid yw gwybodaeth fanwl am lywodraeth leol yn angenrheidiol, er y disgwylir i ymgeiswyr posibl fod â diddordeb mewn materion yn ymwneud â bywyd a gwasanaethau cyhoeddus. O fis Mai 2022 bydd Pwyllgorau Llywodraethu ac Archwilio yn cael eu cadeirio gan Leygwr, felly byddai'r parodrwydd a'r gallu i ymgymryd â'r rôl hon yn ddymunol.
Felly os oes gennych chi brofiad neu ddiddordeb ym maes llywodraethu, archwilio, perfformiad neu risg ac yn awyddus i helpu cyngor i sicrhau ei fod yn cael ei lywodraethu'n effeithiol, pam na rowch chi gynnig arni?
Mae’r rhestr isod yn rhoi rhestr o dolenni at y cynghorau sy’n recriwtio ar gyfer eu Pwyllgorau Llywodraethu ac Archwilio ar hyn o bryd:
Nodwch: nid oes yn rhaid i chi o reidrwydd fod â chysylltiad â'r sir rydych yn gwneud cais amdani.